Stappenplan
Of het nu gaat om thuiszittende leerlingen, langdurig zieke leerlingen, nieuwkomers of leerlingen met een beperking, een goede voorbereiding op digitaal afstandsonderwijs is belangrijk. In dit stappenplan lees je meer over de stappen die je daarbij kunt doorlopen.
Het doel bij afstandsonderwijs is altijd om leerlingen in ontwikkeling te houden of te krijgen. Digitaal afstandsonderwijs zorgt er enerzijds voor dat leerlingen die niet fysiek naar school kunnen komen toch aangesloten blijven bij de klas en geen onnodige achterstand oplopen. Anderzijds kan het voor leerlingen die (langdurig) thuiszitten een manier zijn om weer in ontwikkeling te komen, met de hoop om later weer fysiek naar school te gaan.
Stappenplan onderwijs op afstand
Dit stappenplan helpt je als professional op weg bij het bedenken van flexibele oplossingen, het maken van een aanpak en het voorbereiden op onderwijs op afstand. In de onderstaande afbeelding zie je een visualisatie van het stappenplan en de onderdelen daarvan. Dit vormt een handige leidraad bij het doorlopen van de stappen.
In dit plan doorloop je vier stappen. Deze stappen kunnen door elkaar lopen en soms is het nodig weer een stap terug te zetten. Je vindt voorbeelden en suggesties, maar er zijn veel opties waarbij je als school zelf keuzes maakt op basis van de visie, ambitie en mogelijkheden. Zorg daarom voor een aanpak waarin al deze stappen beschreven zijn.
Let op: voordat je begint met het stappenplan is het verstandig om na te gaan of de school van de leerling of de gemeente van de leerling onderdeel is van een regionale digitale schoolvoorziening. Er zijn in iedere provincie al dergelijke initiatieven. Als deze toegankelijk zijn voor de school en de leerling is het aan te bevelen hier contact mee op te nemen. Dit kan via het samenwerkingsverband.
Stap 1: Beschrijven en begrijpen
In deze stap beschrijf je de huidige situatie. Hierbij is het belangrijk om het probleem of de uitdaging helder te krijgen door vragen te stellen. In de onderstaande afbeelding zie je een visualisatie van deze stap.
Gebruik onderstaande vragen om de situatie te beschrijven:
- Waarom is de leerling niet op school? Is er sprake van ziekte of is er een andere reden?
- Wat is er allemaal al gedaan om de leerling te helpen?
- Is de zorgcoördinator of IB’er betrokken?
- Is er een ontwikkelingsperspectief (OPP) of al een ingroeiplan?
- Is het samenwerkingsverband (swv) betrokken?
- Zijn er andere instanties betrokken?
- Zijn er gesprekken met de ouders geweest?
- Is er contact geweest met de leerplichtambtenaar?
De antwoorden op deze vragen, helpen je om tot een goed plan te komen in de volgende stap.
Meer weten?
Lees de Handreiking ontwikkelingsperspectief (OPP): een houvast voor regulier én gespecialiseerd onderwijs, via de website van het Steunpunt Passend Onderwijs.
Stap 2: Plannen
Bij stap 2 ga je aan de slag met het maken van een aanpak. Hierbij moet er veel geregeld worden en zijn er goede afspraken nodig over de ontwikkelingsdoelen van de leerling.
Denk hierbij vooral aan de drie doeldomeinen van het onderwijs: kwalificatie, socialisatie en persoonsvorming. Wat heeft de leerling nodig? En: wanneer heeft welk onderdeel prioriteit? In de onderstaande afbeelding zie je een visualisatie van deze stap.
Let op: de reden en duur van het digitaal afstandsonderwijs zijn nogal bepalend voor dit plan. Gaat het om een korte periode en wordt toegewerkt naar een diploma? Of zit de leerling al enige tijd thuis en is het eerste doel om weer in ontwikkeling en in relatie met leren te komen?
Gebruik hierbij deze tips:
- Vraag aan de leerling: wat heb je nodig?
- Begin met kleine haalbare doelen.
- Vergeet niet te focussen op wat wel kan.
Stap 2.1 Bepaal de ontwikkelings- en onderwijsdoelen
Inventariseer en bespreek de ontwikkelings- en onderwijsdoelen van de leerling aan de hand van deze vragen:
- Wat zijn de basisbehoeften van de leerling?
- Wat zijn de onderwijsbehoeften van de leerling?
- Welke instructies worden gegeven?
- Hoe ziet de verwerking van de lesopdrachten eruit?
- Hoe houd je de voortgang en feedback in de gaten?
- Hoe kijk je de opdrachten na?
- Hoe kun je veilig en betrouwbaar toetsen?
- Op welke manier kun je eventuele praktijkvakken aanbieden?
Onderzoek ook het welbevinden en de sociaal-emotionele ontwikkeling, via deze vragen:
- Hoe voelt de leerling zich?
- Is er contact met leeftijd- of klasgenoten?
- Zijn er mogelijkheden om samen te leren en ontwikkelen?
- Hoe organiseer je samenwerkend leren en peerfeedback? (Is dit haalbaar?)
- Is de leerling lid van een sportclub, scouting of vereniging? Zo nee, verken of dat een mogelijkheid is.
Stap 2.2 Inventariseer de ict-randvoorwaarden
Bij afstandsonderwijs is het belangrijk om ervoor te zorgen dat alles ook technisch werkt. Controleer daarom goed of alle ict-randvoorwaarden op orde zijn, aan de hand van deze aandachtspunten:
- Als de leerling thuis geen device beschikbaar heeft, zorgt school hiervoor.
- In de klas is een camera beschikbaar zodat de leerling mee kan kijken.
- De leerling heeft thuis een goede wifiverbinding. Zo niet dan zorgt de school ervoor (zelf of via swv of gemeente) dat dit er komt.
- De leraar is digitaal vaardig.
- Er is voldoende kennis over digitale didactiek en hybride werken.
- Er zijn geschikte digitale leermiddelen beschikbaar.
- Er wordt voldaan aan de regels voor informatiebeveiliging en privacy (IBP).
Stap 2.3 Regel administratieve zaken
Naast de onderwijsdoelen, ontwikkeling en technische voorwaarden, zijn er ook nog een aantal administratieve zaken die je moet regelen voor afstandsonderwijs. Denk aan:
- Een aanvraag voor een afwijking van de onderwijstijd in het Internet Schooldossier (ISD).
- Zorgen voor een OPP of ingroeiplan en organiseren van evaluatiemomenten.
- Zorgen voor een goed leerlingvolgsysteem.
Andere aandachtspunten:
- Maak afspraken over werktijden.
- Leg vast hoe vaak er contact is tussen leerling en leraar.
- Stel samen gedragsregels op (denk aan werkplek, cameragebruik, opnames, kleding).
- Zorg voor een goede mix tussen luisteren en doen.
- Zorg voor afwisseling in het programma, ook in online en offline.
Stap 3: Uitvoeren
In deze stap gaan de leraar en de leerling aan de slag. Dit kan beginnen met een startgesprek tussen de leraar, leerling en ouders om de doelen helder te krijgen en afspraken te maken die tijdens het plannen zijn besproken. Doe dit bij voorkeur op locatie waar de leerling het afstandsonderwijs gaat volgen. In de onderstaande afbeelding zie je een visualisatie van deze stap.
De leraar controleert en volgt de leerling in deze fase. Er zijn vaste momenten waarop er contact is. De ouders volgen dit proces en kunnen contact hebben met de leraar.
Na een week is de eerste tussenevaluatie:
- Is alles geregeld wat was afgesproken?
- Werkt alles naar behoren?
- Waar liggen eventuele struikelblokken? En hoe kunnen die worden opgelost?
Zie hier een voorbeeld voor een startgesprek
Stap 4: Evalueren en bijstellen
Na de afgesproken periode van werken aan de doelen is het tijd om te evalueren en de plannen bij te stellen. In de onderstaande afbeelding zie je een visualisatie van deze stap.
Vragen hierbij voor de leerling, leraar, ouders, zorgcoordinator en IB’er:
- Zijn de doelen behaald?
- Wat ging er goed?
- Wat was nog moeilijk?
- Hoe is er gewerkt?
- Moet er getoetst worden? Zo ja, hoe?
Op basis van de evaluatie stel je nieuwe doelen op. Wat zijn de volgende, haalbare en realistische, doelen? Na deze evaluatie kan het bestaande plan bijgesteld worden in stap twee.
Meer weten?
- Lees meer over hoe je afstandsonderwijs volgens de regels kunt organiseren en bekijk de brochures voor ouders en professionals van de Rijksoverheid bij wet- en regelgeving.
- Bekijk geleerde lessen uit onderzoek over afstandsonderwijs, zoals het rapport Meedoen op afstand in een hybride klas.