Cameragebruik
Face-to-face-contact tussen leraar en leerling is gebruikelijk tijdens regulier onderwijs in schoolgebouwen. Dit geeft je als leraar een aanvullend beeld van de leerling, naast toetsresultaten. Toch heb je ook in een fysieke les niet voortdurend elke leerling in beeld. Daarom gelden er specifieke gedragsregels in de klas. Maar hoe pak je dit aan op afstand? Is een webcam altijd de oplossing?
Bepaal eerst het doel van de les op afstand en of het noodzakelijk is dat leerlingen in beeld zijn. Dit kan nodig zijn voor aanwezigheidsregistratie, interactieve lessen, goede begeleiding of samenwerking tussen leerlingen. Je kunt leerlingen verplichten hun camera aan te zetten als je dit als leraar noodzakelijk acht.
Belangrijke aandachtspunten:
- Instrueer leerlingen over het beperken van de impact op hun privacy, bijvoorbeeld door het instellen of vervagen van de achtergrond.
- Ga in gesprek met leerlingen die bezwaren hebben en zoek samen naar een oplossing.
- De camera hoeft niet de hele les aan te staan, alleen wanneer jij het noodzakelijk vindt.
- Zorg voor duidelijke regels of gedragscodes binnen de onderwijsinstelling, met een verbod op het maken van opnames en het bewerken en delen van videomateriaal uit de les op social media.
Camera voor het controleren van presentie
Als school heb je de wettelijk verplichting om de aanwezigheid van leerlingen bij de les te controleren en te registreren. In de digitale omgeving is het mogelijk om dit middels een combinatie van beeld en geluid en/of door middel van de chatfunctie te doen. Omdat de controle met stem of chat alleen onvoldoende kan zijn om vast te stellen dat een leerling zelf aanwezig is, kan een onderwijsinstelling besluiten dat de leraren dit door middel van beeld controleren. De leraar mag de leerlingen dus verplichten om – aan het begin van de les – hun camera aan te zetten om hun aanwezigheid te registreren.
Belangrijke aandachtspunten hierbij:
- Leg de leerlingen uit waarom de camera aan het begin van de les aangezet moet worden (en daarna uitgezet wordt als dat niet langer noodzakelijk is).
- Zorg dat iedereen binnen de onderwijsinstelling dezelfde regels hanteert, zodat er geen verwarring of discussie ontstaat bij leerlingen.
- Maak afspraken over een procedure als de leerling meldt dat zijn camera defect is of zorg voor een alternatief voor de leerlingen als zij geen laptop of telefoon met camera hebben.
- Bedenk dat het aanzetten van de camera aan het begin van de les geen garantie is dat de leerling de rest van de les aanwezig is.
Cameragebruik bij het streamen van lessen
Bij een gestreamde les kan de situatie variëren. De leraar kan in de klas zijn met een deel van de leerlingen, terwijl anderen de les volgen via een device thuis of in een ander lokaal. Ook kan de leraar vanuit huis lesgeven terwijl de leerlingen in het klaslokaal zijn. Gebruik de onderstaande tips per situatie.
Situatie 1: leerlingen in het klaslokaal, leraar thuis (les wordt niet opgenomen)
Vraag: moet je als leraar de leerlingen via camerabeeld kunnen zien?
Antwoord: In deze situatie komt de privéomgeving van leerlingen niet in beeld. De belangenafweging tussen privacy en de noodzaak van goed onderwijs valt uit in het voordeel van onderwijs.
Is cameragebruik nodig voor toezicht, ordehandhaving of activering van leerlingen? Dan kun je het gebruik rechtvaardigen.
Zorg als leraar voor een veilige thuiswerkplek:
- Houd je bureau (voor zover in beeld) leeg.
- Toon alleen documenten die je met leerlingen deelt.
- Gebruik een rustige (digitale) achtergrond.
Voor de vraag of je als leraar verplicht kunt worden in beeld te komen, zie situatie 2.
Situatie 2: Leraar in het klaslokaal, (een deel van) de leerlingen thuis (les wordt niet opgenomen)
Vraag: mogen jij als leraar en/of de leerlingen in het klaslokaal in beeld komen?
Antwoord: zorg dat leerlingen in het lokaal niet in beeld komen bij het streamen. Het uitzenden van hun stem is wel toegestaan.
Kom als leraar alleen in beeld als dit nodig is voor het lesdoel. De basis hiervoor is je overeenkomst met de school om goed onderwijs te verzorgen. Heb je zwaarwegende bezwaren? Ga dan in gesprek met je leidinggevende om samen naar oplossingen te zoeken.
Belangrijke aandachtspunten:
- Wees duidelijk over het lesdoel en waarom je in beeld moet komen.
- Zorg voor duidelijke regels en gedragscodes voor leerlingen, inclusief een verbod op opnames maken en materiaal delen op sociale media.
- Houd je werkplek veilig: een leeg bureau en alleen relevante documenten in beeld.
- Vraag je school om duidelijke instructies zodat je zelf instellingen kunt aanpassen.
Situatie 3: de les wordt opgenomen voor later terugkijken
Neem online lessen alleen op als je vooraf het onderwijsdoel hebt bepaald. Voor leerlingen in beeld of geluid heb je hun toestemming nodig. Houd leerlingen bij voorkeur buiten beeld en verwerk hun vragen en reacties anoniem. Zorg dat je als leraar delen uit de opname kunt knippen als dat nodig is voor privacybescherming.
Belangrijke aandachtspunten:
- Informeer leerlingen vooraf over de opname en het doel.
- Vertel wie toegang krijgt tot de opname.
- Sla de video veilig op in de digitale omgeving van je school, niet op privéapparaten.
- Deel de video niet publiekelijk.
- Bewaar beelden niet langer dan nodig.
- Voorkom dat leerlingen in beeld komen zonder toestemming.
- Leg in de gedragscode vast dat leerlingen de opnames alleen voor schoolwerk mogen gebruiken.
Camera tijdens een-op-eencontact tussen leraar en leerling
Bij een-op-eencontact op afstand mag je als leraar de leerling vragen de camera aan te zetten. Is dit noodzakelijk voor een goed gesprek (wat vaak het geval is)? Dan hoeft de leerling hiervoor geen toestemming te geven. Leg de leerling duidelijk uit hoe die de achtergrond kan vervagen of vervangen door een plaatje. Zo voorkom je dat je de privéomgeving van de leerling ziet tijdens het gesprek.
Heeft een leerling echt bezwaar tegen het aanzetten van de camera? Ga dan het gesprek aan en zoek samen naar een oplossing. Vind je het noodzakelijk de leerling in beeld te krijgen? De grondslag hiervoor is: de publieke taak van de school om goed onderwijs en goede begeleiding aan leerlingen te geven.
Camera tijdens het afnemen van een toets
Bij het maken van een toets die geen onderdeel is van het examen, kun je verschillende alternatieven overwegen om de vooruitgang van de leerling op afstand te beoordelen. Denk hierbij aan:
- Een toets waarbij de responstijd geen mogelijkheid laat voor het gebruik van boeken of telefoon.
- Het laten maken van complexe(re) schrijfopdrachten (zoals werkstukken).
- Digitale toetsen met gerandomiseerde vragen en antwoorden.
Meer weten?
- Kijk bij Volgen en toetsen voor meer informatie.
- Of bekijk Fraude voorkomen bij digitaal toetsen bij Kennisnet.
Rol van de medezeggenschapsraad
Verplicht gebruik van de camera bij toetsen moet je opnemen in het toets- of examenreglement. Hierover heeft de medezeggenschapsraad instemmingsrecht.